Кон крајот на јануари 2025 година, Министерството за социјална политика, демографија и млади повторно го актуелизираше новиот предлог на Закон за вработување и професионална рехабилитација на лица со попреченост преку кој треба да се воведе нов систем за вработување на овие лица. Со овој предлог на Закон се очекува воведување на современ пристап кон вработувањето на лицата со попреченост на отворениот пазар на трудот, дизајниран на начин кој ќе биде достапен за сите. Исто така, се очекува воведување на професионална и стручна рехабилитација во системот и обезбедување на систематски, доследен и структурен начин на финансирање на сите стимулации од државниот буџет. Предлогот на Закон за вработување и професионална рехабилитација на лица со попреченост треба да претставува приоритет, особено во услови кога недостигот на работна сила во економијата значително влијае на нејзиниот развој.
Приоритети и препораки на РЦПЛИП – ПОРАКА во областа на вработувањето на лица со интелектуална попреченост
Основни приоритети за лицата со интелектуална попреченост во оваа област се воведување на квотен систем и професионална рехабилитација, подобрени можности за вработување на отворениот пазар на труд и воведување на моделот на поддржано вработување.
Ставот на РЦПЛИП – ПОРАКА останува непроменет во изминатите години и се залага за промовирањето на моделот на поддржано вработување на отворениот пазар на трудот. Тоа не значи дека заштитните трговски друштва треба да исчезнат, туку дека постои потреба од промена во визијата и мисијата на сите носители на акции што се вклучени во процесот на вработување на лицата со интелектуална попреченост. Оваа промена, до одреден степен, ќе треба да се случи и во однос на заштитните трговски друштва, кои не треба да го сочинуваат автоматскиот и единствен избор за вработување на лицата со попреченост, туку треба да нудат можности за развој и за нови квалификации. Во таа смисла, заштитните трговски друштва можат да се искористат за подготовка на лицата со интелектуална попреченост и нивно трансферирање на отворениот пазар на трудот. Од посебна важност е при вработувањето на лицата со интелектуална попреченост, без разлика на моделот (заштитно трговско друштво или вработување во јавниот или приватниот сектор) да се внимава средината, работните задачи и поддршката кои се на располагање да се соодветни на нивните потреби и аспирации. Поради тоа, треба да се користат различни техники за индивидуален пристап со што ќе се овозможи соодветни вработување во согласност со капацитетот и можностите на лицето со интелектуална попреченост.
Recommendations:
- Consistent introduction of the supported employment model for persons with intellectual disability in the new legal framework and gradual abandonment of the sheltered employment model.
- Introducing quota system for employment of persons with intellectual disability in the public administration and on the open labour market, which will ensure inclusion in the mainstream society life.
- Taking measures to reduce the abuse of persons with intellectual disability at the workplace. The Republic Centre – PORAKA’s analyses indicate that employed persons with intellectual disability are often victims of discrimination, harassment, prejudices and abusive attitudes at the workplace.
- • Taking measures to detect and sanction the fictive employment. There are cases initiated by employers when persons with intellectual disability conclude employment contracts, but do not start work, and in return they receive a small amount of money. On the other hand, the employer uses the benefits according to the Law on Employment of Disabled Persons, which represents a classic example of abuse.
- Зајакнување на механизмот за следење и контрола на односот на работодавачот кон вработените лица со интелектуална попреченост, како исклучително важно за ефективно остварување на правото на вработување.
