Во организација на Владата на Република Северна Македонија, Национално координативно тело за имплементација на Конвенцијата на ООН за правата на лица со попреченост и Националниот совет на инвалидските организации на Македонија (НСИОМ), беше одржана свечена седница со којашто беше одбележан Меѓународниот ден на лицата со попреченост, 3 Декември. На седницата беше укажано на предизвиците што ги наметна пандемијата со КОВИД-19 во сите сегменти на живеење на лицата со попреченост, а се говореше за теми поврзани со овогодинешната тема на ОН „Лидерство и учество на лицата со попреченост кон инклузивен, достапен и одржлив постковид свет“, која се фокусира на тоа лицата со попреченост да имаат пристап до здравствена заштита, образование, вработување и да учествуваат во заедницата во услови на пандемија, за што е потребен интегриран пристап, а се со цел да лицата со попреченост да не бидат заборавени и препуштени на себе.
Претседавачот на Националното координативно тело за имплементација на Конвенцијата на ООН за правата на лицата со попреченост Спасе Додевски истакна дека пандемијата со КОВИД-19, како светска неволја, не треба да ја спречи или успори интеграцијата на лицата со попреченост, ниту да влијае на нивната функционалност. Тој истакна дека оваа Влада во изминатиот период го промени курсот на општеството и заедницата кон видливоста и прифаќањето на лицата со попреченост, го поттикна решавањето на проблемите и ги вклучи лицата со попреченост како луѓе со еднаков потенцијал во стратегијата „Едно општество за сите“. „Инициравме и реализиравме реформи кои сами по себе го менуваат општеството и погледот кон лицата со попреченост. Креиравме нов систем на социјална заштита по мерка на граѓаните. Реализиравме нов образовен, инклузивен систем за учениците со попреченост во кој ученичката средина е еднаква за секое дете со воведување на систем на асистенција“, информираше Додевски. Тој истакна дека со воведување на новиот систем за функционална проценка на децата и младите со попреченост креирана според Меѓународната класификација на функционалноста, директно го менуваме односот кон попреченостa како кон потенцијал, а не ограничување. „Исто така пристапноста ја интегриравме во системски услов за секоја образовна институција која претендира на капитални инвестиции со средства од буџетот“, подвлече Додевски.
Сумирајќи го досега направеното, Додевски укажа на приоритетите на кои во иднина треба уште поинтензивно да се работи како што се носење на нов закон за вработување на лицата со попреченост, формирање функционален национален регистар на лица со попреченост кој ќе помогне во креирањето на политиките кон овие лица, обезбедување дигитална пристапност на веб страните на сите министерства и тела во состав на Владата, подобрување на условите за добивање соодветни помагала за сите лица со попреченост кои имаат потреба од нив, обезбедување повисоки стандарди за здравствена заштита, зголемување на бројот и капацитетите на ресурсните центри како регионални бази на сите услуги во образованието, како и зголемен број на дневни и рехабилитациски центри.
Претставникот од Министерството за образование и наука Душан Томшиќ истакна дека интензивно се работи на пристапноста на образовните институции при што, неодамна, пристапноста е обезбедена во четири средни и шест основни училишта. Интензивно се работи и на подигнување на јавната свест кај учениците за правата и потребите на нивните соученици со попреченост. „Образовниот процес е поинклузивен со воведување на 500 образовни асистенти во изминатиов период и зголемувањето на буџетот за оваа намена. Работиме и на подобрување на инклузивноста и на средните училишта“, подвлече Томшиќ, и додаде дека се работи и на задолжителни обуки на наставниот кадар преку Бирото за развој на образованието и ќе се инвестира во инклузивните тимови во училиштата.
Претставничката од Министерството за труд и социјална политика Софија Спасовска укажа на процесот на редизајнирање и подобрување на социјалната заштита за лицата со попреченост во однос на паричниот надоместок. Подобрени се и социјалните услуги со отворање на два нови дневни центри во Топанско Поле во Скопје и во Липково, а во завршна фаза се дневните центри во Делчево и Тетово. Услугата лична асистенција стана достапна и за деца до 6 години, а интензивно се спроведува и лиценцирањето на даватели на социјални услуги. Како што истакна, интензивно тече и процесот на деинституционализација преку преселба на возрасните лица со интелектуална попреченост во мали групни домови. „Сите 15 градинки отворени во земјава се целосно физички пристапни, а се предвидува децата со попреченост да имаат приоритет за упис во јавните градинки. Подобрени се и условите за вработување со посебен фонд од околу 4,7 милиони евра за поддршка на вработување на над 210 лица со попреченост, а ќе се стимулира адаптацијата на работниот амбиент и воведувањето на работни асистенти“, истакна Спасовска.
Претставникот на Националниот совет на инвалидските организации на Македонија Бранимир Јовановски, во името на сите национални организации – членки на НСИОМ, ги презентираше ставовите и препреките за подобрување на човековите права на лица со попреченост во низа области од секојдневното живеење. Тој нагласи дека овогодинешната тема на ООН за одбележување на меѓународниот ден на лицата со попреченост: „Лидерство и учество на лицата со попреченост кон инклузивен, пристапен и одржлив пост КОВИД-19 свет“, има за цел да укаже дека сите споменати права на лицата со попреченост мора континуирано да се остваруваат во услови на пандемијата со КОВИД-19 и пост КОВИД состојбата. Правата на лицата со попреченост мора да бидат земени во предвид при планирање на мерките за заштита и превенција од КОВИД-19. Исто така, потребно е лицата со попреченост и нивните семејства да се вклучени во мерките на државата за ублажување на последиците од кризата со пандемијата.
На настанот, Генералниот секретар на РЦПЛИП – ПОРАКА, д-р Василка Димоска Де Јонг, го промовираше Извештајот за напредокот во имплементација на Конвенцијата на ОН за правата на лицата со попреченост, насловен „10 години потоа“. Извештајот е изработен со цел да се прикаже што и колку е постигнато во измината деценија за подобрување на правата на лицата со интелектуална попреченост, како резултат на имплементацијата на Конвенцијата.
